ASPİLSAN’dan Yerli Lityum Pil
PİL/AKÜ/BATARYA NEDİR?
Piller; kimyasal reaksiyonlar sonucunda elektrik enerjisini depolayabilen ➕ (artı) ve ➖ (eksi) uçları cihaza bağlandığında gerekli elektrik akımını sağlayan, genelde kapalı bir kap içerisine alınmış çeşitli tip ve boyutlardaki araçlardır.
Piller; Primer (tek kullanımlık veya şarjsız) ve Sekonder (çok kullanımlık veya şarjlı) sistemler olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Sekonder pillere Akü veya Akümülatör de denilebilir.
Batarya ise çoğunlukla aynı kimyasal yapıya, ölçülere ve elektrik kapasitelerine sahip pillerin, tek tek bir araya getirilmesiyle oluşan pil gruplarıdır. Bir veya daha çok hücreden/pilden oluşan batarya paketlerinin şarj ve deşarj sırasında denetiminin ve yönetiminin yapılması için Batarya Yönetim Sistemi (BMS) kullanılır. BMS; batarya paketlerinde akım, gerilim, sıcaklık vb. önemli değerlerin ölçümünü yaparak, optimum değerlerin dışına çıkıldığında sisteme müdahale eder.
LİTYUM İYON PİL NEDİR?
Lityum iyon piller, sekonder (tekrar kullanılabilen, şarjlı) bir pil türüdür. Lityum iyon piller sergiledikleri yüksek enerji yoğunlukları ve toksik olmamaları nedeniyle cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar, küçük ev aletleri ve elektrikli otomobillerde sıklıkla kullanılmaktadır.
Bir lityum iyon pilde, lityum iyonları dolma-boşalma tepkimesi esnasında sürekli olarak anot-katot arasında gidip gelmektedir. Şarj esnasında katot aktif maddenin kristal örgüsünün uygun boşluklarına yerleşmiş olan lityum iyonları anoda göç ederken, deşarj esnasında ise bu olayın tam tersi durum meydana gelmektedir. Her iki işlem sırasında da dış devreden lityum iyon geçişini karşılayacak miktarda akım geçer.
LİTYUM PİLLERİN BİLEŞENLERİ
Pilleri oluşturan bileşenler, bir elektrokimyasal hücreyi tamamlamak için gerekli ve her biri farklı bir işlev gören malzemelerdir. Piller, en az iki adet elektrot (anot ve katot), bir elektrolit ve iyon seçici geçirgen bir membrandan oluşmakla birlikte, temel prensiplere sadık kalınarak pek çok farklı mimariye sahip olabilmektedir.
ANOT
Anot; bir pil sistemi için, deşarj anında yükseltgenmenin (oksidasyon) gerçekleştiği taraf olup ➖ (eksi) ile ifade edilir. Günümüzde kullanılan pillerin çoğunda anot için, düşük maliyeti ve bolca bulunması sebebiyle genellikle grafit bazlı malzemeler tercih edilmektedir. Grafit, elektrolitle çok hızlı şekilde reaksiyona girdiği için özellikleri iyileştirilir.
KATOT
Bir pil hücresinde indirgenmenin olduğu kısım olan katot olup ➕ (artı) ile gösterilir ve özellikle Lityum iyon bataryalar için hayati öneme sahiptir. Lityum iyon pillerde, karmaşık bir lityum bileşiği olan katot (NMC/LFP/NCA/LMO/LCO); deşarj profili, ömür ve maliyeti önemli ölçüde belirlemektedir.
Lityum İyon Pillerde Kullanılan Bazı Katot Malzemeleri
NMC: Lityum Nikel Manganez Kobalt Oksit (LiNiMnCoO2)
LFP: Lityum Demir Fosfat (LiFPO4)
NCA: Lityum Nikel Kobalt Alüminyum Oksit ( LiNiCoAlO2)
LMO: Lityum Manganez Oksit (LiMn2O4)
LCO: Lityum Kobalt Oksit (LiCoO2)
SEPARATÖR
Separatör (ayırıcı), anot ve katot malzemenin birbirine temasını engellerken iyonların serbest akışını sağlayan gözenekli ve ince bir membrandır. İyi bir separatörün, fazla ısınma halinde kısa devre gibi durumların önüne geçmek için termal kaçakları önleme ve kesme göstermesi arzu edilmektedir. Özellikle sıvı elektrolitli sistemlerde separatörler büyük önem taşır. Her batarya kimyası için separatörler değişkenlik gösterir.
ELEKTROLİT
Düşük viskozite ve yüksek dielektrik sabitin arzulandığı bir iyonik iletken olan elektrolit, elektronik yalıtım da sağlaması gereken bir bileşendir. Elektrolitler, katı veya sıvı çözelti olarak bulunabilirler
ETİ MADEN‘İN LİTYUM KARBONAT ÜRETİM TESİSİ
ETİ MADEN, 3 yıllık Ar-Ge sonucu bor madeninden rafine bor üretimi sırasında açığa çıkan sıvı atıklardan lityumun geri kazanılması konusunda teknoloji geliştirmişti. Bu teknolojiyi kullanarak yıllık 10 ton lityum karbonat (Li2CO3) üretecek pilot tesis düzenlenen törenle 26 Aralık 2020 tarihinde Kırka’da (Eskişehir) açılmıştı. Yapılacak yatırımlar ile Kırka’da 3 yıl içinde üretim kapasitesinin 600 ton/yıl’a çıkması planlanıyor. 15. Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı’nda (IDEF 2021) imzalanan sözleşme kapsamında; Eti Maden tarafından Kırka Bor İşletme Müdürlüğünde üretilen lityum karbonat, ASPİLSAN tarafından üretilecek lityum iyon bataryalarda kullanılacak.
ASPİLSAN ENERJİ‘NİN LİTYUM İYON PİL FABRİKASI
ASPİLSAN Enerji tarafından kurulmakta olan Türkiye’nin ilk silindirik lityum iyon pil üretim tesisinin temeli, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın da katıldığı törenle 2 Ekim 2020 tarihinde Kayseri Mimarsinan OSB’de atılmıştı. Hazırladığı 12 yıllık yol haritası kapsamında ASPİLSAN Enerji, savunma ve sanayimizin kullandığı ve kullanacağı mobil araç ve sistemlerin ihtiyaç duyacağı lityum iyon silindirik pillere ilave olarak prizmatik ve lityum iyon piller ile her türlü araç pili, yakıt pili, süper kapasitör, katı elektrolit, sıvı hidrojen ve metal anotları özgün, yerli ve milli olarak eş güdümlü çalışmalarla tasarlamayı ve üretmeyi planlamıştır.
ASPİLSAN’ın; Eti Maden tarafından üretilen lityumun kullanıldığı prototip lityum pil hücreleri yüksek akım testlerinden başarıyla geçmişti.
Aspilsan Enerji Sanayii ve Ticaret A.Ş.’nin Kayseri ilinde yapılacak olan lityum iyon pil hücresi üretim tesisi yatırımına proje bazlı devlet yardımı verilmesine ilişkin karar yürürlüğe girmişti. Bununla beraber öngörülen toplam sabit yatırım tutarı, 722 milyon 501 bin 56 TL olacak. Bu süreçte 481 ilave istihdam yaratılacak olup, öngörülen nitelikli personel sayısı ise 40 olarak belirlendi. Bu karar kapsamında desteklenen yatırım projesi; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, KDV iadesi, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, gelir vergisi stopajı desteği, nitelikli personel desteği ve enerji desteğinden yararlanacak.
İçerik editörlerimiz tarafından elde edilen bilgilerle hazırladığımız infografiğimiz: