Yapılan yeni araştırmalar keşfedilen bir protein ile travmatik olayların başlangıcı olan anılarımızın silinebileceğini ortaya çıkardı.
The Independent ‘da yer alan habere göre; Cambridge Üniversitesi’nden araştırmacılar, keşfettikleri “beta bloker” olarak bilinen bir gruba dahil olan propranolol isimli proteinin, nöronlar arasındaki bağlantının ne kadar güçlü olduğunu belirleyen reseptörler için destek görevi gördüğünü ve bunun sonucunda beta reseptörler üzerinde enfel görevi gören propranolol kullanılarak anıların silinip silinemeyeceği üzerinde belirleyici bir etken olabileceğini belirttiler.
Hayvanlar Üzerinde İlk Deneme
New York’ta bir grup bilim insanı 2004 yılında öğrenilmiş travmayı unutmalarına yardımcı olmak için hayvanları propranolol ile tedavi etti ancak bu sonucu yeniden elde edebilmek zor oldu.
Bu yeni deneyde Pavlov’un koşullandırmasına benzer olarak, tıklayıcı sayesinde hafif bir elektrik çarpmasıyla eğitilen farelerin, tıklayıcıyla korkuları ilişkilendirdi. Farelere bu anı tıklayıcı ile hatırlatıldı ve ardından propranolol uygulandı. Önceki deneylerin aksine, farelerde bellek kaybı görülmedi. Bilim insanları, ‘SAP‘ proteinini kullanarak bellekte sorun olmadığı sonucuna ulaştı.
Öğrenilmiş Travmaları Unutan Hayvanlar
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalara göre bu protein, “öğrenilmiş travma”ların unutulmasını sağlayabilir. Ancak bu durum her zaman gerçekleşmeyebilir. İnsan beyni daha karmaşık olduğu için böyle bir durumda nasıl sonuç alınacağı tam olarak bilinmiyor.
Yapılan deneylerde maalesef farelere elektroşok verilerek bunun durumla bağlantısı sağlandı ve ardından farelerin vücuduna beta bloker propranolol enjekte edildi. Sonuçlardan alınan bilgilere göre, Serum Amyloid P ya da kısaca ‘SAP’ olarak bilinen bir protein, anıları korumaya alıyor. Eğer SAP’ı bir şekilde bozmayı başarırsanız, propranololun anıları silinmesine yardımcı olduğu gözlemlendi.
Araştırmaya liderlik eden Dr. Amy Milton, “Bunlar gerçekten karmaşık mekanizmalar ve çalışmanın hayvanlarla yürütüldüğünü aklımızda tutmamız lazım, zira insan beyni, hayvan beynine benzese de çok daha karmaşıktır” ikazında bulunarak şunları ekledi:
“Bu çalışmanın, kahramanın hangi anıları sileceğini seçtiği ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’ gibi filmlerdeki durumlara götürmesini beklemiyoruz.
Ama hayvanlarda anıları dönüştüren etkenleri belirleyip tanımlamayı ve bunu insan hastalara tercüme etmeyi zamanla becerebilmeyi umuyoruz.”
“Ancak biz bu müdahaleden sonra daha önce literatüre geçen bellek kaybını görmedik. Ardından ‘SAP’ proteinin varlığını kullandık ki, ilk etapta anılar istikrarsız hale gelmiş mi, belirleyelim ve istikrarsız hale gelmediklerini bulguladık.”
Bu çıkarımlar doğrultusunda ‘SAP’ zayıfladığı zaman, propranolol sayesinde istenmeyen travmatik anıların ortadan kaldırmasının mümkün olabileceği tahmin ediliyor.
Ne İçin Kullanılacak?
Ne için kullanılacağını doğru şekilde anlayabilmek için insan zihnini ve anıları algılama biçimini temelden doğru şekilde anlamak gerekiyor. İnsan zihninde uzun süreli ve kısa süreli anılar farklı şekillerde tutuluyor.
Anıları ve Belleği Doğru Anlamak
Uzun süreli anılar, iki kategoriye ayrılıyor:
- İsimler, yerler, olaylar gibi olgulara bağlı bellek
- Duygu ve becerilere bağlı içgüdüsel bellek.
İçgüdüsel anıların dönüştürülebileceğini düşünen bilim insanları böyle bir çalışmanın, travma sonrası stres bozukluğundan (TSSB) muzdarip insanlara yardım edebileceğini düşünüyor.
Bilim insanları, hafızanın çökmesiyle doğrudan mı ilgili olduğu ya da daha derin bir reaksiyonun ürünü mü olduğu net olmasa da ‘SAP’ molekülünün zayıflatılması halinde anıların dönüştürülebileceği görüşünde. Eğer gerçekten öyleyse, Türkiye’de ‘Sil Baştan’ diye çevrilen ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’ filmdeki gibi belli anıları seçerek silmek yerine TSSB hastalarına yardım etmek için kullanılması bekleniyor. Her ne kadar çoğumuz kötü anılarımızı silmek istesek de bu çalışmanın daha çok travma sonrası stres bozukluğu yaşayanlara umut olacağı düşünülüyor.
“Sınıfta herkesin önünde kekelemiştim, herkesin gözü önünde altıma işemiştim çok utandım, bunu unutmalıyım” diye aklımıza gelen her anıda bunu kullanmak gibi bir lüksümüz olamaz.
Eğer o kekeleme olayı sizde bir şekilde psikolojik olarak iz bırakmış ve travmatik şekilde hayatınızı etkilemişse, işte o zaman bu tür bir tedaviden faydalanmak mantıklı hale geliyor.
“Şahsiyet” dizisinde dendiği gibi:
Hepimizin unutamadığı birçok kötü anı var. Kimimiz için hayatımızı değiştiren dönüm noktası, kimimiz için de kırılma noktası…
Travmatik olmayan kötü anıların bizi büyüttüğüne inanıyorum. Her anı bir basamak, her basamak bizi daha da olgunlaştırıyor.
